TÜRKİYE’DE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ UYGULAMALARI
TGB’ler, yaklaşık 60 yıllık bir geçmişe sahip olmasına rağmen dünyadaki diğer ülkelere nazaran TGB’lerin kuruluşunda oldukça geç kalmış olan ülkemizde, TGB kurma düşüncesi 1980’li yıllarda ortaya çıkmış ve kalkınma planlarında yer almaya başlamıştır. TGB olgusu konusunda 1990'lı yıllarda dünyada yaşanan gelişmeler, bu konunun ülkemizde de yoğun olarak tartışılmasına neden olmuştur. Türkiye'de teknopark hareketi çerçevesinde atılan ilk adım 1990 yılı başında DPT’nin başvurusu ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığının onayı alınarak, DPT ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından Türkiye’de teknoparkların kurulması ile ilgili olarak İTÜ, ODTÜ, Ege Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi ve TÜBİTAK- MAM’da bir proje çalışması başlatılmasıdır. Bu proje sonucunda, 1991 yılında KOSGEB ve ODTÜ’nün girişimleri ile ODTÜ ve İTÜ'de birer tane yenilik merkezi türünde, teknoloji geliştirme merkezi açılmıştır.
Bu çalışmalar sonucunda teknopark mevzuatıyla ilgili eksikliğin giderilmesi amacıyla 1996 yılında Teknopark Yönetmeliği çıkarılmıştır. Bu yönetmelikle, teknoparkların kuruluşu KOSGEB’e bağlanmıştır. 1998 yılında ilk olarak TÜBİTAK-MAM Teknoparkı, ardından da ODTÜ Teknoparkı KOSGEB tarafından onaylanarak resmi nitelik kazanmıştır.
Ancak, ilerleyen yıllarda bu yönetmeliğin yetersiz kalması nedeniyle, 2001 yılında sistemin yasal dayanağını oluşturan 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu çıkarılmıştır. Bu Kanun ile daha önce resmi nitelik kazanan TÜBİTAK-MAM ve ODTÜ Teknoparkı teknopark hüviyetine kavuşarak Türkiye’nin ilk teknoparkları olmuşlardır. Kısa bir metne sahip olan ve ayrıntıları içermeyen bu Kanun’un yürürlüğe girmesinden sonra, 2002 yılında Kanun’un uygulanabilmesi için gerekli usul ve esasları düzenleyen Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği çıkarılmıştır.
TGBK, sadece TGB’leri tanımlamakla kalmamakta bunun yanında özellikle vergi hususunda girişimcileri Ar-Ge çalışmalarında teşvik edici bir destek unsuru olarak bazı kolaylıklar sağlamaktadır. Vergi mevzuatımızda önemli değişiklikleri de beraberinde getiren 5035 sayılı Kanun ve 5281 sayılı Kanun ile TGBK’da bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu Kanunlardaki düzenlemelere paralel olarak, Maliye Başkanlığınca da aşağıda belirtilen kanun, tebliğ ve sirkülerde de düzenlemeler yapılmıştır.1
- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu
- 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
- 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği
- 4 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği
- 86 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği
- 1 No.lu Kurumlar Vergisi Sirküleri
- 6 No.lu Kurumlar Vergisi Sirküleri
- 16 No.lu Kurumlar Vergisi Sirküleri
4691 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile birlikte, TGB’ler kurumsal bir yapıya kavuşturulmuş olup, Ar-Ge faaliyetlerinin üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği sağlanarak gerçekleştirildiği yerler olan TGB’ler kurulmaya başlamıştır. TGB’lerin kurulmasıyla, ülke sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması amaçlanmıştır. TGB’ler, çeşitli kesimlerden temsilcilerin katılımı ile oluşan Değerlendirme Kurulunun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilmektedir. Bütün bölgelerdeki çalışmalar Sanayi ve Ticaret Bakanlığının kontrolü ve yetkisi altında yürütülmektedir.
TGBK kapsamında Nisan 2017 tarihi itibariyle 66 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi (Ankara’da 8, İstanbul’da 7, Kocaeli’de 4, İzmir’de 4, Konya’da 2 ve Antalya, Kayseri, Trabzon, Adana, Erzurum, Mersin, Isparta, Gaziantep, Eskişehir, Bursa, Denizli, Edirne, Elazığ, Sivas, Diyarbakır, Tokat, Sakarya, Bolu, Kütahya, Samsun, Malatya, Urfa, Düzce, Çanakkale, Kahramanmaraş, Tekirdağ, Van, Çorum, Manisa, Niğde, Burdur, Yozgat, Kırıkkale, Balıkesir, Hatay, Karaman, Muğla, Afyonkarahisar-Uşak, Aydın, Batman ve Osmaniye’de 1’er adet) kurulmuştur. Bu TGB’lerden 54’ü faaliyettedir ve 12’si faaliyette olmayıp altyapı çalışmaları devam etmektedir.
TGB’lerde faaliyet gösteren toplam firma sayısı 4.308 olup bu firmaların %37’si yazılım ve %17’si bilgisayar ve iletişim teknolojileri sektörlerinden oluşmaktadır.
Ayrıntılı bilgilere http://teknopark.sanayi.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
